NPK PUBLICATIES - SOEMOED - JAARGANG 43, NUMMER 3-4
10 jaar BDS: in de ogen van Israel ‘een strategische bedreiging van de eerste orde’
Joe Catron
10 jaar geleden door Palestijnen gelanceerd, is de BDS-beweging er met haar wereldwijde campagne in geslaagd de elite in Israel de stuipen op het lijf te jagen.
Met de 10e verjaardag van de BDS-beweging (Boycot, Desinvesteren & Sancties) is de internationale inspanning om Israel te isoleren vanwege zijn beleid jegens de Palestijnen voorpaginanieuws geworden. De ontwikkelingen op dit vlak worden in de hoogste kringen van de Israelische samenleving met toenemende zorg gevolgd.
Begin juni ontstond er internationaal opschudding over de vraag of Stephane Richard – de CEO van de Franse telecomgigant Orange en een van de meest vooraanstaande zakenlieden in de wereld – steun verleende aan de BDS-campagne met de aankondiging dat Orange zijn commerciële activiteiten in Israel ging afbouwen. Na beschuldigingen van de kant van Israel liet hij via de media weten dat zijn uitspraken hieromtrent uit hun verband waren gerukt.
Kort daarvoor vestigde de BDS-campagne de aandacht op zich door de wereldvoetbalorganisatie FIFA onder druk te zetten om Israel uit de federatie te stoten. Te elfder ure trok de Palestijnse voetbalbond evenwel zijn verzoek in daartoe in. BDS-leiders bleven niettemin standvastig aandringen dat er op dit punt stappen moesten worden gezet.
De BDS-beweging ging op 9 juli 2005 van start, nadat 171 Palestijnse maatschappelijke organisaties zich aaneen hadden gesloten en het besluit hadden genomen om de bezetting met een nieuwe aanpak te bestrijden. Sindsdien is de beweging sterk gegroeid, met honderden campagnes op zes continenten.
Deze variëren van druk op beleggers – zoals kerken, vakbonden en universiteiten – om te desinvesteren uit bedrijven die militaire contracten met Israel hebben lopen, tot boycotacties waarbij de consument musici en andere kunstenaars verzoekt om af te zien van optredens in Israel, en de eis aan regeringen om aan Israel sancties op te leggen.
Elk van deze actiepunten is gebaseerd op drie eisen die door de BDS-campagne aan Israel worden gesteld: een eind aan de bezetting en kolonisatie van sinds 1967 bezet Arabisch grondgebied [Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, de Strook van Gaza, maar ook de Syrische Hoogvlakte van Golan; red.]; gelijkheid en gelijkberechtiging van de (autochtone) Palestijnen in Israel; en implementatie van het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen van 1948 en later.
Deze drie eisen, zo stellen de activisten, scheppen eenheid binnen, en geven samenhang aan een divers samengestelde beweging.
‘Tegenstanders maar ook voorstanders van rechtvaardigheid zetten de nodige vraagtekens bij de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de drie eisen,’ zegt Riham Barghouti, een van de oprichters van de Palestinian Campaign for Academic and Cultural Boycot of Israel (PACBI) en mede-oprichter van Adalah-NY - The New York Campaign for the Boycot of Israel.
‘[Maar] het feit dat zoveel vakbonden, kerken, academische groepen (van studenten en docenten) en zelfs sommige overheidsinstanties positief op de BDS-oproep hebben gereageerd, geeft het potentieel van de beweging aan.’
De eisen laten alle ruimte voor een eigen, innovatieve invulling, zegt Maia Hallward, hoogleraar Politieke Wetenschappen en Internationale Betrekkingen aan de Kennesaw State University en auteur van Transnational Activism and the Israeli-Palestinian Conflict (Londen: Palgrave Macmillan, 2013; 260 pp.): ‘De campagne is aan verschillende contexten aan te passen en kan bij andere bewegingen aansluiting vinden.’
Wereldwijd kunnen sympathisanten deel worden van de BDS-beweging. Daarmee beidt deze Palestina-sympathisanten een duidelijk handelingsperspectief.
‘BDS is een instrument in handen van de internationale gemeenschap: hier is iets wat je concreet tegen de bezetting kunt doen of in het algemeen tegen de politiek van Israel,’ zegt Rabab Abdulhadi, hoogleraar Etnische Studies aan de in San Francisco State University en een van de oprichters van de Amerikaanse afdeling van PACBI.
opstekers
In de afgelopen 10 jaar heeft het optreden van Israel tegen de Palestijnen – vooral de reeks verwoestende aanvallen op de Strook van Gaza – de beweging de wind in de zeilen gegeven en nieuwe activisten bij de campagne betrokken.
‘De Israelische misdaden en moordpartijen zijn – cynisch genoeg – een een enorme opsteker voor de BDS-campagne geweest,’ zegt Ofer Neiman, lid van de Israelische groep Boycot From Within die de BDS-oproep steunt. ‘Veel mensen in de wereld hebben inmiddels het ware gezicht van het regime in Israel gezien.’
In het bijzonder het ongekend hoge aantal Palestijnse doden en gewonden en de grootschalige verwoestingen van het offensief van afgelopen jaar in Gaza heeft de beweging toegang verschaft tot traditionele bastions van steun aan Israel, zoals in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, zo legt Neiman uit. Daaronder zijn besluiten van studentenorganisaties en besturen van universiteiten om tot desinvesteren en academische boycot van universitaire instellingen in Israel over te gaan.
De impact van de combinatie van lokale initiatieven en grotere campagnes, zoals pogingen om Israel uit de FIFA te krijgen, is inmiddels goed tot het Israelische leiderschap doorgedrongen. Zo bestempelde Israels president Reuven Rivlin begin juni, tijdens een overleg met leden van de Raad van Voorzitters van Israelische Universiteiten, de academische boycot als een ‘strategische dreiging van de eerste orde’ voor Israel. ‘Ik heb niet beseft dat de academische wereld in Israel in gevaar was. Maar de stemming in de wereld [ten opzichte van Israel] is aan het omslaan. Daarom kunnen wij er niet langer omheen om dit probleem te zien in termen van een strategische bedreiging,’ zo zei hij.
De voorzitter van de Raad, tevens de president van het Israel Institute of Technology(Technion), Peretz Lavie, zei Rivlin dat ‘anti-Israelische studentenorganisaties vroeger nauwelijks bestonden. Inmiddels hebben zij zich op alle toonaangevende universiteiten gemanifesteerd’. Ook Ruth Arnon, voorzitter van de Israelische Academy of Sciences and Humanities, liet zich bezorgde termen uit. ‘Wij kunnen er niet langer aan voorbijgaan dat BDS grote steun heeft weten te verwerven,’ zo verklaarde zij.
Vervolgens waren er de waarschuwende woorden van premier Benjamin Netanyahoe tijdens een kabinetsoverleg op 7 juni: ‘Wij zijn verwikkeld in een omvangrijke strijd. Die wordt tegen de Staat Israel gevoerd. Het gaat om een internationale campagne.’
Deze woorden worden met daden kracht bijgezet. Israel zal zich meer inspannen om de BDS-campagne onderuit te halen. Netanyahoe trok alles uit de kast om Orange van zijn plannen af te brengen. Zo nodigde hij de eerdergenoemde CEO van het bedrijf uit om het land te bezoeken. Bij die gelegenheid verzekerde de CEO dat hij ‘scherp gekant is’ tegen een handelsboycot van Israel [inmiddels is bekend geworden dat het bedrijf maar liefst 90 miljoen euro heeft uitgetrokken om een voortijdig afgebroken contract met zijn Israelische zakenrelatie, Partner Communications, af te kopen; Partner Communications ontplooit activiteiten in de illegale joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, schendt daarmee het internationaal recht, in het verlengde waarvan Orange aan kritiek van de kant van de BDS-beweging is komen bloot te staan; red.].
Op 25 mei benoemde Netanyahoe Gilad Erdan tot minister van Openbare Veiligheid, Strategische Zaken en Publieke Diplomatie, belast met het formuleren van een antwoord op de BDS-campagne en daarnaast met Israels campagne tegen het nucleaire programma van Iran.
Israels ‘nationale instellingen’ – ogenschijnlijk private instellingen die in werkelijkheid een belangrijke rol in het openbaar bestuur spelen – hebben hun anti-BDS-activiteiten eveneens opgeschroefd. Zo kondigde The Jewish Agency, de voorloper van de Staat Israel, die later verantwoordelijk werd voor de coördinatie van de immigratie van joden, op 19 mei aan dat het agentschap propagandisten had ingezet op de campussen van ruim 80 hogescholen en universiteiten om de BDS-campagne te stuiten.
Afgelopen week organiseerde Sheldon Adelson, een steenrijke casinobaas en Israel-financier [zie over diens activiteiten het vorige nummer van Soemoed; red.], in Las Vegas een overleg van vertegenwoordigers van Israel-lobbygroepen. Doel was om ‘de beste strategieën uit te denken’ om Palestina-sympathisanten op de campussen te bestrijden. Tijdens de bijeenkomst is 20 miljoen dollar aan steun voor de campus-campagne ingezameld (het gestelde doel was 50 miljoen dollar).
Israel en zijn pleitbezorgers proberen de BDS-beweging voorts te dwarsbomen door de introductie van wetgeving en door rechtszaken aan te spannen. Afgelopen jaren zijn in Israel wetsontwerpen door de Knesset in behandeling genomen, die gericht zijn tegen voorstanders van BDS. In Frankrijk is tevergeefs geprobeerd om 12 activisten te laten vervolgen. Voorts zijn er rechtszaken aangespannen tegen kritische academici, zoals in het geval van Jack Lynch van de University of Sydney. Zelfs is overwogen in de Verenigde Staten een coöperatie te laten vervolgen vanwege het boycotten van Israelische producten.
averechts effect
Dergelijke hardhandige maatregelen werken over het algemeen niet. De meest recente zet in de Verenigde Staten om de beweging via nieuwe wetgeving aan te pakken, lijkt weinig kans van slagen te hebben.
Eind vorige maand waarschuwde Abraham Foxman, directeur van de machtige Anti-Defamation League (ADL), zijn mede-Israel-supporters: ‘Wetgeving op instigatie van particuliere groepen, bedrijven of universiteiten die beoogt BDS-activiteiten aan banden te leggen, raakt de kern van het First Amendment, dat garant staat voor de vrijheid van meningsuiting. Dergelijke wetgeving zal bijgevolg in rechtbanken aangevochten worden en daarbij weinig kans van slagen maken.’
Na het dreigement van afgelopen maand om BDS-sympathisanten in Canada op grond van de misdaad van het zaaien van haat te vervolgen, is het Ministerie van Openbare Veiligheid inmiddels op zijn schreden teruggekeerd, nadat op het voornemen brede kritiek was gekomen.
Sommige activisten stellen dat het mislopen van dergelijke inspanningen, één van de sterke punten van de BDS-beweging aangeeft. ‘BDS is een basisbeweging,’ zegt S. El-Said, lid van de Zwitserse groep BDS-Suisse. ‘Israel kan de president van een land niet zomaar bellen om de BDS-campagne te doen stoppen.’
Van veel maatregelen om de BDS-beweging aan banden te leggen wordt dan ook een averechts effect verwacht. ‘Dreigementen om de BDS-campagne de kop in te drukken, lijken bedoeld om potentiele activisten te intimideren en te ontmoedigen, zegt Sid Shniad, lid van de nationale stuurgroep van Independent Jewish Voices Canada. ‘Maar zoals met alle campagnes die gebaseerd zijn op censuur en het onderdrukken van informatie, vaak gaat daarvan een averechts effect uit.’
uitsluitend tegen de Israelische bezetting?
Toch heeft de BDS-campagne te maken met een reeks interne uitdagingen die de beweging en de effectiviteit ervan eventueel kunnen ondermijnen.
Door een breed scala van activiteiten te omarmen – van de boycot van producten uit de joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever tot desinvesteren in de aan de Israelische wapenindustrie gelieerde bedrijven – beginnen sommigen binnen de beweging zich zorgen te maken, dat de aantrekkingskracht van bepaalde actiepunten, de alomvattende dimensies van de BDS-beweging, zoals verwoord in de drie eerdergenoemde uitgangspunten, op de achtergrond doen raken.
Campagnes tegen aspecten van de bezetting van 1967 – daarover zijn de meeste activisten het eens – zijn het makkelijkst te organiseren en te winnen, vooral in westerse landen. Maar voor de Palestijnse vluchtelingen en de Palestijnen in Israel zelf, bieden deze geen soelaas – tenzij zij onderdeel zijn van de brede aanpak. Dat zou tot verdeeldheid binnen de beweging kunnen leiden.
‘Ondanks de duidelijkheid van de drie eisen, richt het grootste deel van de beweging zich overwegend tegen de Israelische bezetting [van 1967],’ zegt de eerdergenoemde Riham Barghouti. ‘Wij moeten campagnes opzetten die nadrukkelijk de verwezenlijking van de drie eisen van de beweging bevorderen.’
Sommige critici van de beweging zijn wel bereid steun te geven aan campagnes die gericht zijn tegen de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de Strook van Gaza, maar willen zich niet inspannen voor de terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen en voor een betere behandeling van de Palestijnse burgers van Israel die aan economische en sociale uitsluiting bloot staan.
In 2012 verdedigde de ‘zionistische BDS-voorstander’ Peter Beinart – een prominente joods-Amerikaanse publicist – de Zuid-Afrikaanse maatregel inzake het etiketteren van producten uit de joodse nederzettingen, zoals door BDS-activisten bepleit. ‘Door onderscheid te maken tussen producten uit het democratische en het niet-democratische Israel, helpt Zuid-Afrika de Groene Lijn, en daarmee Israels legitimiteit binnen de grenzen van vóór 1967 te versterken,’ schreef hij. Degenen die zich verzetten tegen een dergelijke afzonderlijke etikettering ‘spelen een BDS-beweging in de kaart, die van de één staat-oplossing uitgaat,’ zo voegde hij eraan toe.
In maart prees de joods-Amerikaanse politieke wetenschapper Norman Finkelstein, die voorstander is van de twee staten-oplossing, in een interview met Middle East Eye BDS-activisten vanwege hun bereidheid om compromissen te sluiten. ‘Zij hebben met hun activiteiten een werkelijke impact gehad,’ aldus Finkelstein. ‘Maar dat is wel ten koste gegaan van hun politieke platform,’ zo voegde hij eraan toe, daarmee doelend op de drie eisen van de beweging. ‘Elke BDS-overwinning is ten koste gegaan van hun politieke platform.’
Critici van de beweging verwijzen vaak naar de eis van terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. Finkelstein waarschuwt dat ‘Als wij het einde van de bezetting willen én de terugkeer 6 miljoen Palestijnen én wij hebben het voorts over gelijke rechten voor Palestijnen en joden, dan is er geen Israel meer [goed gezien: maar dat is wel de consequentie van het beginsel van gelijkheid en gelijkberechting van alle bij dit conflict betrokken partijen, dat ongetwijfeld door Finkelstein en de zijnen in andere situaties wel als uitgangspunt wordt gehanteerd, bijvoorbeeld in het geval van Zuid-Afrika; red.]. Beinart is het met Finkelsteins kritiek eens en voegt er nog aan toe, dat de eis om ook een eind te maken aan de bezetting door Israel van de Syrische Hoogvlakte van Golan ‘dwaas’ is.
Omgekeerd vragen sommige Palestijnen zich af of de BDS-campagne wel ver genoeg gaat. De schrijver en fotograaf Yazan Khalili schreef vorig jaar, dat de directe agenda van de BDS-beweging ‘het [zionistische] regime dat verantwoordelijk is voor de wreedheden, laat overleven en laat voortbestaan. Het is alsof mensen in Zuid-Afrika vrijheid zou zijn verleend, maar het apartheidssysteem in stand was gebleven.’
Terwijl de beweging zich opmaakt om haar 10e verjaardag te markeren, zullen dit soort debatten door gaan.
bron: Middle East Eye (Londen), 10 juni 2015
Joe Catron is een Amerikaanse activist en freelance schrijver die momenteel in Gaza woont; hij was co-redacteur van The Prisoners’ Diaries: Palestian Voices from the Israeli Gulag (Londen: Islamic Human Rights Commission, 2013; 125 pp.) – een bloemlezing van verhalen van Palestijnse politieke gevangenen die in 2011 bij een gevangenenruil zijn vrijgelaten.
vertaling: Rudi Cornelissen
uit: Soemoed, jaargang 43, nummer 3-4 (mei-augustus 2015); pp. 36-38