NPK PUBLICATIES - SOEMOED - JAARGANG 35, NUMMER 4
hoe Washington het Kwartet volledig in zijn greep kreeg
Rory McCarthy & Ian Williams
De Amerikaanse steun voor Israel heeft internationale inspanningen in de weg gestaan om een vredesregeling in het Midden-Oosten tot stand te brengen. Dat valt op te maken uit een uitgelekt vertrouwelijk rapport van de vertrekkende Midden-Oostengezant van de VN, de Peruaan Alvaro de Soto, dat hard is aangekomen.
De Soto, die in mei van dit jaar vertrok, na 25 jaar voor de VN werkzaam te zijn geweest, stelt in zijn rapport de Amerikaanse druk aan de kaak, die - zo betoogt hij - schade aan het boven de partijen staande karakter van vredesbemiddeling door de VN heeft toegebracht.
In diens zogeheten End of Mission Report, dat in handen van The Guardian is gekomen, uit de Soto voorts zware kritiek op zowel Israeli's als Palestijnen, evenals op de internationale gemeenschap.
Het Kwartet - Verenigde Staten, Europese Unie, Russische Federatie en het Bureau van de secretaris-generaal van de VN - heeft, zo stelt hij, veelvuldig nagelaten Israel te houden aan zijn verplichtingen met betrekking tot de zogeheten Routekaart naar Vrede - het nog altijd geldende raamwerk voor overleg, dat dateert uit 2003.
De afgelopen twee jaar heeft het Kwartet geleidelijk zijn onpartijdigheid verloren. 'Feit is, dat een evenwichtige benadering sinds begin 2007 onder druk is losgelaten,' zo schrijft hij.
Hij schrijft dit toe aan de allesbeheersende invloed van de Verenigde Staten en een 'neiging tot zelfcensuur' binnen de VN, als het gaat om kritiek op Israel.
'In vrijwel elke situatie wordt grote waarde gehecht aan goede betrekkingen met de Verenigde Staten en aan verbetering van de betrekkingen van de VN met Israel. Met geen van beide doeleinden heb ik op zich een probleem, wèl met zelfmisleiding', zo stelt hij. 'Uit het oog verliezen dat wij in staat zijn de Palestijnse zijde te beïnvloeden, in de hoop dat dit de deur naar Israel openhoudt, is een Aas voor een Joker inwisselen.'
De Soto onthult, dat na haar verkiezingsoverwinning in januari 2006, HAMAS uit was op de vorming van een brede coalitieregering, samen met haar meer gematigde rivalen, inclusief FATAH die door de president van het Palestijns Nationaal Gezag (PNA), Mahmoud Abbas (Abu Mazen) wordt geleid. Echter, de Verenigde Staten hebben Palestijnse politici ontmoedigd om tot een dergelijke regering toe te treden. 'Ons werd gezegd, dat de Verenigde Staten gekant waren tegen elke "vervaging" van de scheidslijn tussen HAMAS en die politieke krachten, die een twee-statenoplossing onderschrijven.' De Soto schrijft, dat het een jaar duurde, voordat een regering van nationale eenheid zou worden gevormd.
De Verenigde Staten steunden eveneens het Israelische besluit om het doorsluizen van Palestijnse belastingtegoeden te bevriezen. 'Het Kwartet is verhinderd zich hierover uit te spreken, omdat de Verenigde Staten - zo vertrouwden hun vertegenwoordigers ons toe - niet willen dat Israel deze fondsen aan de PNA doet toekomen,' zo schrijft hij. 'Er lijkt daarbij sprake te zijn van een reflex, te weten dat in elke situatie waarin de VN een positie dient in te nemen, er eerst nagegaan wordt hoe Israel of Washington zullen reageren, in plaats van wat de juiste opstelling is.'
De Soto was gekant tegen de internationale boycot die de Palestijnse regering afgelopen jaar, na de verkiezingsoverwinning van HAMAS, is opgelegd. Hij redeneerde, dat het verkeerd was om uitsluitend druk uit te oefenen en op isolering uit te zijn, en stelde voor de dialoog met HAMAS aan te gaan. Hij was voorstander van hardere kritiek op Israel, maar dat kwam hem te staan op 'een golf van kritiek' van de zijde van de betrokken Amerikaanse functionarissen.
Het doel van de boycot was het toebrengen van ernstige schade aan de Palestijnse economie om zo radicalisme te bevorderen. Bovendien verlichtte deze boycot de druk op Israel. 'Terwijl alle aandacht op HAMAS gefocust was, konden de uitbreiding van joodse nederzettingen en de bouw van de muur [Apartheidsmuur] gewoon voortgaan,' zo schrijft hij.
De Verenigde Staten waren - zo stelt hij - duidelijk uit op een confrontatie tussen FATAH en HAMAS, maar Washington rekende op dit punt buiten Abbas om. Want deze wilde HAMAS liever trachten te binden dan te verslaan. De afgelopen maanden zijn de gevechten tussen FATAH en HAMAS opnieuw opgelaaid. De Soto citeert een niet bij name genoemde Amerikaanse functionaris, die eerder dit jaar [bij twee gelegenheden] stelde: 'Ik zie dit geweld gaarne ... Het betekent dat andere Palestijnen zich tegen HAMAS verzetten.' Sinds december 2006 zijn er ten minste 600 Palestijnen bij onderlinge gevechten omgekomen.
In het rapport woorden ook de Palestijnen bekritiseerd vanwege het door hen gehanteerde geweld, evenals Israel vanwege de voortgaande uitbreiding van de nederzettingen en de bouw van de muur op de Westelijke Jordaanoever. De Soto stelt, dat de Israelische politiek het Palestijnse militantisme heeft aangejaagd. 'Ik vraag mij af of de Israelische autoriteiten beseffen, dat - seizoen op seizoen - zij oogsten wat zij eerder gezaaid hebben en systematisch de geweld/repressie-spiraal stuwen naar een punt dat deze zelfstandig voortstuwt', zo schrijft hij.
De Soto heeft het eveneens over de frustraties die zijn werk met zich mee hebben gebracht. Niet in het minst vanwege het feit dat hem toestemming werd geweigerd om [hoewel een boven de partijen staande VN-gezant] ook ontmoetingen met de HAMAS-regering en die van Syrië te hebben. 'Op zijn best ben ik louter in naam de speciale coördinator voor het vredesproces in het Midden-Oosten geweest; sinds de verkiezing van HAMAS ben ik slechts in de vorm van 10 minuten telefoongesprek en eenmaal handenschudden de speciale vertegenwoordiger van de secretaris-generaal van de VN bij de PNA geweest,' zo schrijft hij.
De Soto trad in mei terug, aan het eind van een tweejarig contract en verliet de VN. De 'druppel die de emmer deed overlopen' was een uitspraak van de nieuwe secretaris-generaal Ban Ki-Moon, die luidde dat toekomstige ontmoetingen met een Palestijnse premier afhankelijk zouden zijn van de daden van zijn of haar regering.
De woordvoeder van de secretaris-generaal, Michele Montas, liet weten, 'dat het zeer te betreuren valt, dat dit rapport gelekt is. Bij een End-of-Mission-rapport gaat het erom, dat onze gezanten en speciale vertegenwoordigers zo openlijk mogelijk zijn ... de visies in het rapport dienen niet gezien worden als zijnde officiële VN-politiek.'
De integrale tekst van het rapport van Alvaro de Soto is hier te vinden.
The Guardian (Londen) van 13 juni 2007
Rory McCarthy en Ian Williams zijn redacteuren van The Guardian.