NPK PUBLICATIES - SOEMOED - JAARGANG 45, NUMMER 1
TOENEMENDE CHAOS
Dat er met het aantreden van Donald Trump een nieuwe fase in de geschiedenis van de Verenigde Staten is aangebroken, is in de achterliggende weken wel duidelijk geworden. Daarbij zijn de bestaande politieke bestaande politieke en economische verhoudingen in het land en zelfs de fundamenten van de democratische rechtsstaat – in de vorm van aanvallen op de rechterlijke macht, de inlichtingendiensten en de media – onder vuur komen te liggen. Hoe een en ander zal uitpakken, is vooralsnog niet te zeggen. Wel dat er reden is voor grote zorg, ook wat voor wat betreft de situatie in het Midden-Oosten.
Grote ideologische invloed wordt in dit verband toegeschreven aan de topadviseur van Trump, Steve Bannon. Deze behoort tot het kamp van het Alternative Right (kortweg Alt-Right), waarbinnen het gedachtegoed van white supremacy wordt gehuldigd. Bannon onderschrijft de theorie van de Amerikaanse ‘historici’ William Strauss en Neil Howe, waarbij ervan wordt uitgegaan dat de Amerikaanse maatschappij cycli van 80-100 jaar doorloopt, die telkens de voorwaarden creëren voor revolutionaire veranderingen. Zij noemen in dit verband de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, de Amerikaanse Burgeroorlog, de Depressie/Tweede Wereldoorlog en de bankencrisis van 2008. Met de verkiezing van Trump zou de weg vrijgekomen zijn voor een omwenteling, waartoe de bestaande politieke en economische orde – intern en extern – afgebroken moet worden. Bannon: ‘Lenin wanted to destroy the state, and that’s my goal too. I want to bring everything crashing down, and destroy all of today’s establishment.’ Dit zal – een bewust gecreëerde – chaos opleveren, waaruit uiteindelijk een nieuwe orde zal voortkomen.
Gevaarlijke denkbeelden uit de mond van een nationalistische rechts-radicaal die de belangrijkste adviseur van Trump is en tot de inner circle behoort van de Nationale Veiligheidsraad – het hoogste politieke orgaan binnen de Amerikaanse regering. Geruststellend wordt door sommigen opgemerkt dat zwaargewichten binnen de regering-Trump, als generaal b.d. James Mattis (minister van Defensie), generaal Herbert McMaster (Nationale Veiligheidsadviseur) en oud-ExxonMobil-topman Rex Tillerson (minister van Buitenlandse Zaken), tegenwicht tegen Bannon zullen bieden.
Zal dat ook op het vlak van de Midden-Oosten-politiek en de buitenlandse politiek in het algemeen het geval zijn, waar Bannon (verdere) betrokkenheid van de Verenigde Staten in oorlogen in het Midden-Oosten (salafistische jihadi’s) en (binnen vijf tot tien jaar) in de Zuid-Chinese Zee (China) voorziet ? Als het aan Trump en de zijnen ligt zal het defensiebudget in ieder geval flink opgehoogd worden.
Trump heeft herhaaldelijk verklaard Islamitische Staat (IS) in Syrië en Irak met wortel en tak te willen uitroeien. Houwdegens als Mattis en McMaster die als commandanten zeer vertrouwd zijn met de verhoudingen op de grond in Irak (en Afghanistan), weten dat dit geen eenvoudige zaak is. Het ligt voor de hand dat zij eventuele wilde plannen zullen tegengaan. Van McMaster is voorts bekend dat hij niet wil tornen aan de overeenkomst die in 2015 met Iran is gesloten inzake zijn nucleaire programma – zonder daarmee Iran in de regio vrij baan te willen geven. Wat Israel/Palestina betreft, is in 2013 uit de mond van Mattis opgetekend: ‘Als hoofd van CENTCOM betaalde ik elke dag [in Irak en elders] een militaire tol, omdat de Amerikanen bekend staan als partijdig wat betreft hun steun aan Israel.’ Voorts, dat de voortgaande kolonisatie van de in 1967 bezette Westelijke Jordaanoever ‘van Israel een apartheidsstaat zal maken’. Zal dit van invloed zijn op Trumps opstelling ten opzichte van Israel – waarbij door Washington naar buiten toe zelfs niet langer de schijn van onpartijdigheid wordt opgehouden ?
Inmiddels is naar buiten gekomen dat de Verenigde Staten, samen met Israel, enkele soennitische Golfstaten plus Egypte en Jordanië, werken aan een plan om ‘van buitenaf’ een regeling aan de Palestijnen op te leggen – die zijn immers ‘te verdeeld’ om als ‘betrouwbare onderhandelingspartner’ te kunnen fungeren, waarmee de ‘van binnenuit’-optie van de baan is.
Deze diplomatieke inspanning is ingegeven door – en dient als legitimatie voor – de groeiende toenadering van genoemde Golfstaten tot Israel in de strijd tegen de groeiende invloed van Iran in de regio. Basis voor een regeling zou het Saoedi-Arabische ‘vredesplan’ van 2002 en 2007 zijn. Daarin wordt gesproken over volledige ontruiming door Israel van in 1967 bezet Palestijns grondgebied, inclusief Oost-Jeruzalem, en de vorming van een Palestijnse staat met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. De rechten van de Palestijnse vluchtelingen zijn in belangrijke mate losgelaten (slechts terugkeer naar een te vormen Palestijnse staat). In ruil voor dit alles zouden de Arabische staten de betrekkingen met de Staat Israel normaliseren.
Israel zal met beide handen de gelegenheid aangrijpen om de relaties met genoemde Arabische staten te versterken, maar zal inzake het Palestina-dossier niet kunnen leveren, omdat door Tel Aviv sinds jaar en dag is ingezet op annexatie van het grootste deel van in 1967 bezet gebied – te beginnen met het door Israel direct gecontroleerde C-Gebied.
Het ‘van buitenaf’-initiatief zal spoedig blijken het zoveelste diplomatieke rookgordijn te zijn. Met meer chaos tot gevolg.
Ondertussen bouwt Israel in de joodse nederzettingen gewoon door.
Soemoed – jaargang 45, nummer 1 (januari-februari 2017)