Hoe vrij ben je in het land van Je Suis Charlie om je mening te uiten?

Een jaar na ‘Je suis Charlie!’ luiden Franse intellectuelen de noodklok over de ondermijning van de vrijheid van meningsuiting door hun overheid. Die drukt oproepen tot een boycot van Israël met forse boetes de kop in. Aanzetten tot een boycot van Rusland mag wél.

Ze liggen nog vers in het geheugen, de massale steunbetuigingen aan de redactie van Charlie Hebdo, waar twee terroristen een bloedbad aanrichtten uit wraak voor Charlie’s ‘belediging van de profeet Mohammed’. In de straten van Parijs en talloze andere steden stonden de Fransen pal voor de vrijheid van meningsuiting. ‘Wij laten ons niet het zwijgen opleggen! Je suis Charlie!’

Maar hoe vrij ben je in Frankrijk om je mening te uiten? Zolang je de president een lamlul noemt, openlijk pleit voor de implosie van de EU, moslims betitelt als fascisten, en alle profeten uitmaakt voor proleten, is er weinig aan de hand. Maar o wee als je de zeepkist beklimt en oproept tot een boycot van producten uit Israël. Dan krijg je de politie op je af en een forse boete aan je broek.

In een scherp j’accuse op de website Mediapart komt een aantal Franse intellectuelen in opstand tegen wat zij ‘een schandelijke aantasting van de vrijheid van meningsuiting’ noemen. De kop van hun artikel − ‘Oproep tot een boycot van Israëlische producten!’ − maakt duidelijk dat zij het niet bij een verbaal protest willen laten. Het artikel gaat vergezeld van een petitie.

Directe aanleiding voor het protest is de veroordeling van twaalf actievoerders van de organisatie BDS (Boycot, Desinvestering, Sancties) France, die in 2010 in een supermarkt pamfletten uitdeelden waarin zij opriepen tot een boycot van Israëlische producten. Zij werden in eerste instantie vrijgesproken, maar in hoger beroep veroordeeld wegens ‘het aanzetten tot discriminatie van producenten en leveranciers op grond van hun nationaliteit’. Onlangs bevestigde het hoogste Franse hof van beroep de veroordeling.

De intellectuelen verwijten justitie misbruik te maken van de wet. ‘Het gebruikte wetsartikel is in het leven geroepen om individuen en groepen te beschermen die het slachtoffer zijn van discriminatie op grond van hun afkomst, etniciteit, nationaliteit of religie. Het is nooit bedoeld geweest om het beleid van een staat te beschermen tegen kritiek uit de samenleving, ook niet als die kritiek de vorm aanneemt van een oproep tot een boycot’. Zij wijzen erop dat justitie oproepen tot het boycotten van landen als Birma, Rusland, China en Mexico schouderophalend laat passeren. Over discriminatie gesproken.

De justitiële fixatie op Israël is van hogerhand geïnspireerd. In 2010 instrueerde het ministerie van Justitie het justitieel apparaat om BDS-activisten op bovengenoemde grond te vervolgen. Protesten van juristen en mensenrechtenorganisaties mochten niet baten. De onlangs afgetreden minister van Justitie Christiane Taubira erkende weliswaar dat de interpretatie van de wet als ‘onredelijk’ en ‘beledigend’ kan worden beschouwd, en bekende en passant hoogstpersoonlijk te hebben opgeroepen tot een boycot van Zuid-Afrika, maar trok de door haar voorgangster Michèle Alliot-Marie uitgevaardigde instructie niet in. Sinds de arrestatie van de twaalf activisten zijn nog tientallen andere demonstranten opgepakt.

‘Je suis BDS!’, is de leus waaronder BDS France de criminalisering van de BDS-beweging aanvecht. Iedere burger heeft het volste recht producten uit bepaalde landen links te laten liggen en anderen op te roepen dat voorbeeld te volgen, stelt de organisatie. ‘Een regering die de vrijheid van meningsuiting beknot om een staat te beschermen die de mensenrechten en het internationaal recht op grote schaal schendt, brengt de democratie een zware slag toe.’

Het is precies die internationale bescherming van Israël die tot het ontstaan van de BDS-beweging heeft geleid, merken de intellectuelen in hun artikel fijntjes op. ‘De internationale gemeenschap is niet in staat gebleken een eind te maken aan de uitbreiding van de illegale Israëlische nederzettingen in Palestijns gebied, en heeft ook gefaald in het beschermen van Palestijnen tegen de dagelijkse misstanden waaraan het leger en de kolonisten zich bezondigen.’ In die context zag de maatschappelijke campagne voor BDS het levenslicht.

De BDS-beweging oefent op geweldloze wijze − en met toenemend succes − druk op Israël uit om de Palestijnse rechten en het internationaal recht te respecteren, beklemtonen zij. ‘Ook om die reden roepen wij op de BDS-beweging te steunen en te versterken, en Israëlische producten te boycotten.’

Het aantal handtekeningen onder hun petitie is intussen de tienduizend ruim gepasseerd. Het worden drukke dagen voor de Franse justitie.

Martijn de Rooi in de Joop.nl     3 februari 2016