Een nieuwe fase voor Israël

Een grote demonstratie trekt langs ons huis. Aan de vlaggen te zien doen alle Palestijnse groeperingen mee. Winkels zijn gesloten, er is een algemene staking in Bethlehem. Mijn collega’s van de denktank American Enterprise Institute (AEI) blijven thuis. Ook mijn zoon Tamer gaat niet naar school. Thuis luisteren we naar de schoten van het Israelisch leger bij het Graf van Rachel.

Een 13-jarige jongen uit Aida-kamp in Noord-Bethlehem werd door het Israëlische leger gedood. Mogelijk door een schot uit een wachttoren in de muur. Na de Palestijnse aanslagen in Jeruzalem en Nabloes, zijn er deze dagen honderden gewonden bij demonstraties gevallen en alleen gisteren al twee doden. Hoeveel meer vandaag? De afsluiting van Al-Aqsa Moskee, en zelfs de oude stad van Jeruzalem, vergroot alleen maar de woede bij veel Palestijnen.

Deze ontwikkelingen komen niet uit de lucht vallen. We bevinden ons in de West Bank en Oost-Jeruzalem in een nieuwe politieke fase: de post-Oslo fase. Israel heeft behendig het vredesproces rond Oslo om zeep geholpen met het ‘managen’ van het conflict en het bouwen van nederzettingen en bijbehorende infrastructuur. Zij gebruikte Iran en de toestand in de Arabische landen als bliksemafleiders.

De Palestijnse president Abbas heeft veel geïnvesteerd in de Oslo-akkoorden. Ook heeft hij veel gedaan om een vicieuze cirkel van geweld tegen te houden - zelfs met het risico als collaborateur te worden gezien - door een langdurige samenwerking aan te gaan met het Israelische leger. Maar met de voortdurende bouw van nederzettingen en het verlies aan perspectief op een Palestijnse staat staat hij tegenover zijn bevolking met lege handen. De internationale gemeenschap lijkt niets te doen zolang er geen geweld is.

Omdat er de afgelopen jaren op internationaal niveau niet aan een alternatief voor Oslo is gewerkt, en er nu een gapende kloof is tussen de ‘politiek’ en wat er op de grond gebeurt, zien de mensen hier de toekomst als uiterst onzeker. Niemand heeft greep op wat er gebeurt tegen de achtergrond van een algemeen gevoel van pessimisme en wanhoop. Het is niet verrassend dat sinds een aantal weken er meer steun is voor gewapend verzet.

In een recente enquete in de West Bank van het Palestinian Center for Policy and Survey Research zag 42 procent van de Palestijnse ondervraagden gewapend verzet als de enige manier om een staat naast Israel te vestigen. Tegelijk wordt onder Palestijnen het idee van een staat in de bezette gebieden ook steeds minder als een levensvatbare politieke oplossing gezien.

Nu is de man in de straat er bepaald niet gerust op wat er gebeurt bij een escalatie op de grond. Wat gebeurt er wanneer het Palestijns Gezag, de vooronderstelde voorloper van een Palestijnse staat, zich opheft - de meest logische stap na Oslo? Wat gebeurt er met de wapens van de Palestijnse politie? De inkomens van de artsen en docenten? Krijg je niet chaos, zoals ook gebeurde in de loop van de tweede intifada? Abbas raakt onder de burgerbevolking zeker een snaar met zijn angst voor militarisering. Kolonisten zijn gewapend en hebben de afgelopen jaren meer invloed in het Israëlische parlement, leger en bureaucratie gekregen.

Maar wanneer er een politieke impasse is en de wanhoop om zich heen grijpt, kan het snel gaan. Provocaties zoals rond de Haram al Sharif en de Al-Aqsa Moskee, waar Israëlische ultranationalisten naar toe willen, helpen daar bij.

Om een vicieuze cirkel van geweld te voorkomen die veel burgerslachtoffers zal eisen - op de eerste plaats aan Palestijnse kant - is daarom een alternatief vredesproces nodig, anders dan wat er tot nu toe voor doorging. Het moet gaan om een concreet politiek, tijdsgebonden perspectief van een einde aan de bezetting. Desnoods met een beschermende internationale macht die de bezetting overneemt.

Dat perspectief komt er alleen met gerichte politieke en economische druk op Israel. Internationaal kunnen burgers hiertoe een bijdrage leveren door de – vele - Israëlische producten te boycotten die de bezetting op een of andere manier in stand of kostenvrij houden. Voor het managen van het conflict, laat staan aan de zijlijn blijven toekijken, is het te laat. 

Toine van Teeffelen is sociaal-antropoloog en voormalig medewerker Nederlands Palestina Komitee

Joop.n, l8 oktober 2015